別名のレンゲソウやレンゲと呼ばれるのが普通であるが、ゲンゲが標準和名。水田の緑肥として栽培され、野生化している。和名は花序がハスの花に似ていることに由来する。
　1年草又は短命の多年草、まばらに白色の長さ0.1～0.6㎜の伏毛で覆われ、根に粒状の根粒を形成する。茎は複雑に分枝し、斜上～ほぼ直立又は平伏～匍匐し、節間は長く30㎝以下、まばらに有毛～ほぼ無毛、節から根を出す。葉は長さ2.5～10㎝、奇数羽状複葉。托葉は長さ2～3㎜、膜状、縁毛がある。葉柄は葉身と同長またはかなり短い。小葉は3～5対つき、倒卵形～倒心形、長さ5～17㎜、幅3～13㎜、葉裏にまばらに伏毛があり、葉表は無毛又は少数の毛が散生し、先は広い円形～明瞭な凹形。花序は散形花序に似た総状花序、直立する長柄の先につき、直径2～3㎝、長さ約12㎜の花が4～10+（多数）個つく。花序柄は直立し、長さ2.5～25㎝、まばらに毛がある。苞は長さ0.3～1㎜、縁毛がある。咢は長さ3～5㎜、疎～かなり密～まれにほとんど無く、伏した幅が広い、扁平な長さ0.1～0.3㎜の毛に覆われる。咢歯は長さ1～2(～3)㎜。花弁は白色、ピンク色、薄赤色、紫色、まれにクリーム黄色～黄色。旗弁は卵形、長さ9～14㎜、幅5～8㎜、先は切れ込む。翼弁は直立し、長さ7～11㎜。竜骨弁は長さ9～14㎜、普通、先が紅色で、淡色の翼弁から大きく突き出し、広くて尖らない。豆果は長さ12～20㎜、幅2.5～3.5㎜、先が長さ5㎜以下の細い嘴状になり、横に2室あり、熟すと黒色になる。バルブは薄く、帯黒色、疎に毛がある。果柄は長さ2～3㎜。種子は扁平、長さ約4㎜、光沢があり、オリーブ色になる。2n=16,32。
　白花品はシロバナゲンゲ form. albiflorus という。

ゲンゲ属

　family: Fabaceae - subfamily Faboideae － tribe Galegeae － subtribe Astragalinae － genus Astragalus

　1年草又は多年草、亜低木、低木、しばしば刺があり、無毛又は有毛。毛は底着、対称的又は非対称的2分岐、白色又は黒色、托葉の縁や苞の縁につき、しばしば小さなほぼ無柄の腺をもつ。葉は偶数羽状又は奇数羽状又はまれに小葉が輪生。托葉は緑色又は膜質、葉柄に沿着又は分離、茎の後ろにしばしば鞘状に合着する。総状花序は腋生、花序柄は無又は有、疎～密に、少数～多数の花をつける。花は類無柄又は明瞭な花柄がある。ときに小苞がある。咢は鐘形～筒形、咢歯は5個、等形又は不等形、ほとんど内側に毛があり、ときに果時に膨れる。花弁は無毛又はまれに有毛。旗弁はほとんど秋が切れ込み、まれに円形、たいてい、明瞭な爪部がある。翼弁は拡大部の基部が耳形。雄しべは2体雄しべ（diadelphous：花糸で2つが1つになる）、まれに単体雄しべ、葯は1形。子房は無柄又は有柄。花柱の下部又は頭状の柱頭にはまれに毛があるか又は房毛状になる。豆果のさやは様々で、ほとんど腹側に竜骨があり、背側に溝があり、1室～不完全な又は完全な2室、壁は膜質、革質又はまれに硬くなり、堅果状になる。種子は長方形状の腎形、種沈は無い。
　世界に約3000種、旧世界に約2500種があり、北半球に多い。中国には59節、401種が分布し、日本には中国原産のゲンゲなど約14種がある。

【亜属】
subg. Astragalus , subg. Calycophysa , subg. Caprinus , subg. Cercidothrix , subg. Calycocystis , subg. Epiglottis , subg. Homalobi , subg. Hypoglottis , Orophaca , subg. Phaca , subg. Piptolobi , subg. Pogonophace
【節】
A. sect. Aegacantha(56種 A. lasiosemius , A. multiceps , A. oplites)
A. sect. Alopecias(49種 A. alopecias , A. alopecurus , A. burqinensis , A. vulpinus)
A. sect. Ammodendron (73種 A. brachypus , A. cognatus , A. gebleri , A. iliensis , A. macrostephanus)
A. sect. Ammodytes(1種)
A. sect. Ammotrophus(7種 A. albicans , A. megalanthus , A. saratagius)
A. sect. Ankylotus (1種)
A. sect. Brachycarpus (36種 A. athranthus , A. despectus , A. densiflorus , A. despectus , A. handelii , A. heterodontus , A. kunlunensis , A. longiracemosus , A. luteiflorus , A. mahoschanicus , A. malcolmii , A. melanostachys , A. mieheorum , A. nanshanicus , A. pishanxianensis , A. porphyrocalyx , A. pseudojagnobicus , A. pseudomahoschanicus , A. pseudoversicolor , A. rytidocarpus , A. sagastaigolensis , A. thomsonii , A. tulinovii , A. valerii)
A. sect. Brachycephali (1種)
A. sect. Bulimioides(1種)
A. sect. Cenantrum(42種 A. aksuensis , A. arnoldianus , A. bahrakianus , A. changduensis , A. chilienshanensis , A. degensis , A. ernestii , A. floridulus , A. frigidus[リシリオウギ] , A. henryi , A. lepsensis , A. lessertioides , A. longilobus , A. luteolus , A. membranaceus [タイツリオウギ] , A. minhensis , A. moellendorffii , A. monadelphus , A. mongholicus[モウコモメンヅル] , A. muliensis , A. neomonodelphus , A. petrovii , A. przewalskii , A. purpurinus , A. sichuanensis , A. tecti-mundi , A. tongolensis , A. xitaibaicus )
A. sect. Chaetodon(17種 A. breviscapus , A. saccocalyx)
A. sect. Chlorostachys (35種 A. basiflorus , A. brachytrichus , A. chengkangensis , A. chinensis[キバナノモメンヅル] , A. chlorostachys , A. concretus , A. dumetorum , A. forrestii , A. graveolens , A. hancockii , A. khasianus , A. kialensis , A. lamalaensis , A. lucidus , A. minshanensis , A. matiensis , A. moupinensis , A. rhododendrophilus , A. stipulatus , A. tumbatsicus , A. zadaensis)
A. sect. Chrysopteri(2種 A. brevialatus , A. chrysopterus)
A. sect. Coluteocarpus(6種 A. dschimensis , A. hoantchy)
A. sect. Corethrum (12種 A. angustissimus , A. chaidamuensis , A. hesiensis , A. kessleri , A. scoparius , A. yumenensis)
A. sect. Craccina (21種 A. consanguineus , A. discolor , A. hotianensis , A. miniatus[ ヒナモメンヅル] , A. miyalomontis , A. sulcatus , A. variabilis)
A. sect. Cycloglottis (1種)
A. sect. Cysticalyx (17種 A. cysticalyx , A. dendroides , A. gongliuensis , A. leucocladus , A. majevskianus , A. scleropodius , A. tyttocarpus , A. xanthotrichos)
A. sect. Cystium (6種)
A. sect. Cytisodes (14種 A. ornithorrhynchus , A. yanerwoensis)
A. sect. Ebracteolati(2種 A. craibianus , A. smithianus)
A. sect. Eremophysa(13種 A. lehmannianus , A. sphaerophysa)
A. sect. Erioceras (44種 A. arcuatus , A. habaheensis , A. kuldshensis , A. petraeus , A. pilutschensis , A. yangchangii)
A. sect. Erionotus (25種 A. floccosifolius , A. lanuginosus)
A. sect. Glycyrrhizi (44種 A. agrestis , A. danicus , A. tibetanus , A. wulumuquianus)
A. sect. Gontscharoviella(19種 A. alatavicus , A. pamirensis)
A. sect. Haematodes(11種 A. arpilobus , A. campylorhynchus )
A. sect. Helmia (24種 A. arnoldii , A. burtschumensis , A. chomutowii , A. cupulicalycinus , A. depauperatus , A. dshangartensis , A. divnogorskajae , A. eerqisiensis , A. efoliolatus , A. heptapotamicus , A. hoshanbaoensis , A. kasachstanicus , A. nematodioides , A. pendulatopetalus , A. persimilis , A. vladimirii-komarovii)
A. sect. Hemiphragmium (21種 A. beketowii , A. vaginatus)
A. sect. Heterodontus (1種)
A. sect. Hookeriani (1種)
A. sect. Hypsophili (4種 A. burchan-buddaicus , A. kukunoricus , A. nivalis , A. yechengensis)
A. sect. Irinaea(7種)
A. sect. Komaroviella (24種 A. alpinus[高山黄耆] , A. aridovallicola , A. batangensis , A. bouffordii , A. chagyabensis , A. changmuicus , A. chiukiangensis , A. confertus , A. damxungensis , A. dulungkiangensis , A. habamontis , A. haiyuanensis , A. kuschakewiczii , A. leptocladus , A. mattam , A. oxyodon , A. retusifoliatus , A. semicircularis , A. weixinensis)
A. sect. Laguropsis (43種 A. arkalycensis , A. baotouensis , A. chamaephyton , A. dilutus , A. ellipsoideus , A. grum-grshimailoi , A. kurtschumensis , A. laguroides , A. novissimus , A. obtusifoliolus , A. ochrias , A. sabuletorum , A. sphaerocystis , A. taiyuanensis , A. tekesensis , A. wenquanensis , A. zaissanensis)
A. sect. Leucophysa (6種 A. candidissimus , A. qingheensis , A. steinbergianus , A. toksunensis , A. urunguensis)
A. sect. Lithophili (4種 A. dalaiensis[ダライゲンゲ] , A. lithophilus , A. munroi)
A. sect. Lithoon(1種)
A. sect. Lotidium (13種 A. davidii , A. fangensis , A. nankotaizanensis [ナンコオウギ], A. nokoensis[キバナゲンゲ] , A. sciadophorus , A. sinicus[ゲンゲ] , A. souliei , A. sutchuenensis , A. tungensis , A. wolungensis , A. wushanicus , A. yangtzeanus , A. zhouquinus)
A. sect. Melilotopsis (8種 A. aurantiacus , A. capillipes[マルバノコゴメオウギ] , A. dependens , A. huiningensis , A. guinanicus , A. melilotoides[シナガワハギモドキ] , A. satoi[ コゴメオウギ] , A. tenuis[イトバオウギ])
A. sect. Myobroma (275種 A. luculentus)
A. sect. Nuculiella(1種)
A. sect. Onobrychides (89種 A. laxmannii[ムラサキモメンヅル] , A. laspurensis)
A. sect. Onycholobium (24種 A. filicaulis , A. persepolitanus , A. sesamoides , A. tribuloides)
A. sect. Ophiocarpus (1種)
A. sect. Ornithopodium(38種 A. dsharkenticus , A. hamiensis , A. kifonsanicus , A. chorgosicus , A. huochengensis , A. karkarensis , A. lanzhouensis , A. leansanicus , A. limprichtii , A. maiusculus , A. shadiensis , A. supralaevis)
A. sect. Oroboidei (45種 A. alaschanusA , A. caeruleopetalinus , A. crassifolius , A. dabanshanicus , A. daqingshanicus , A. dutreuilii , A. gongshanensis , A. laceratus , A. laceratus , A. latiunguiculatus , A. lhorongensis , A. macropterus , A. nangxianensis , A. ohbanus , A. pavlovii , A. peterae , sedaensis , A. taipaishanensis , A. tsangpoensis)
A. sect. Oxyglottis (6種　A. oxyglottis , A. vicarius)
A. sect. Paracystium(5種)
A. sect. Pelta (6種)
A. sect. Podochreati (140種 )
A. sect. Poliothrix (33種 A. austrotibetanus , A. baxoiensis , A. blandulus , A. cobresiiphilus , A. euchlorus , A. golmunensis , A. havianus , A. hysophilus , A. jiazaensis , A. maowensis , A. mekongensis , A. minutidentatus , A. monbeigii , A. montivagus , A. nanjiangianus , A. oreocharis , A. polycladus , A. praeteritus , A. pullus , A. puberulus , A. sikkimensis , A. strictus , A. sungpanensis , A. tibeticola , A. yangii , A. yunningensis , A. yutianensis , A. zacharensis , A. zayuensis)
A. sect. Pseudosesbanella(3種 A. falconeri , A. hoffmeisteri)
A. sect. Pseudotapinodes (7種 A. dickorei , A. conaensis , A. dingjiensis , A. longiscapus , A. orbicularifolius , A. rigidulus)
A. sect. Skythropos (7種 A. datunensis , A. kongrensis , A. licentianus , A. nanfengensis , A. skythropos , A. yunnanensis)
A. sect. Tanythrix (2種 A. pseudoroseus , A. roseus)
A. sect. Trachycercis (77種 A. acceptus , A. borodinii , A. brevifolius , A. brevivexillatus , A. filidens , A. galactites[チャボゲンゲ] , A. geerwusuensis , A. glabritubus , A. gracilidentatus , A. gregorii , A. grubovii , A. hebecarpus , A. hsinbaticus , A. hypogaeus , A. jiuquanensis , A. junatovii , A. lang-ranii , A. levidensis , A. lustricola , A. lychnobius , A. macriculus , A. monophyllus , A. muschketowii , A. ningxiaensis , A. occultus , A. ordosicus , A. parvicarinatus , A. perbrevis , A. porphyreus , A. pseudoborodinii , A. pseudohypogaeus , A. pseudoscaberrimus , A. scabrisetus , A. scaberrimus[ハイゲンゲ] , A. secretus , A. sinkiangensis , A. testiculatus , A. tesquorum , A. transecticola , A. trijugus , A. vallestris , A. vescus , A. visibilis)
A. sect. Uliginosi(7種 A. qitaiensis , A. peduncularis , A. uliginosus[ヤチオウギ])
A. sect. Xiphidium (165種 A. amabilis , A. anfractuosus , A. arbuscula , A. stenoceras , A. ceratoides , A. compressus , A. laetabilis , A. macrolobus , A. macrotropis , A. pseudoamabilis , A. gontscharovii , A. polyceras , A. sogotensis)

ゲンゲ属の主な種

1 Astragalus capillipes Fisch. ex Bunge　 マルバノコゴメオウギ 草珠黄耆
2 Astragalus chinensis L.f.　 キバナノモメンヅル 华黄耆
3 Astragalus dalaiensis Kitag.　 ダライゲンゲ 草原黄耆
4 Astragalus danicus Retz.　 クロガクモメンヅル 丹麦黄耆 purple milk-vetch
5 Astragalus davuricus (Pall.) DC.　 ムラサキオウギ
6 Astragalus frigidus (L.) A.Gray　 リシリオウギ(広義) 　　广布黄耆
　　synonym Astragalus secundus auct. non DC.　 リシリオウギ　
　　　　Astragalus frigidus (L.) A.Gray subsp. parviflorus (Turcz.) Hulten　 リシリオウギ 狭義
7 Astragalus galactites Pall.　 チャボゲンゲ　乳白黄耆
8 Astragalus japonicus H.Boissieu　 エゾモメンヅル　
9 Astragalus kawakamii Matsum.　 カワカミモメンヅル　
10 Astragalus laxmannii Jacq. ムラサキモメンヅル　斜茎黄耆
　　　　　Astragalus laxmannii Jacq. var. adsurgens (Pall.) Kitag ムラサキモメンヅル 狭義
　　synonym Astragalus inopinatus Boriss.　 ウスギモメンヅル斜茎黄耆
　　synonym Astragalus adsurgens Pall.
　　synonym Astragalus adsurgens Pall.　 ムラサキモメンヅル　
　　synonym Astragalus adsurgens Pall. subsp. fujisanensis (Miyabe et Tatew.) Kitag.　
10-2 Astragalus adsurgens Pall. var. alpinus Nakai　 サイシュウモメンヅル
10-3 Astragalus adsurgens Pall. f. leucanthus Takeda　 シロバナムラサキモメンヅル　異分類
11 Astragalus melilotoides Pall.　 シナガワハギモドキ　草木樨状黄耆
12 Astragalus miniatus Bunge　 ヒナモメンヅル细弱黄耆　
13 Astragalus mongholicus Bunge　 モウコモメンヅル 蒙古黄耆
　　synonym　Astragalus membranaceus (Fisch. ex Link) Bunge var. mongholicus (Bunge) P.K.Hsiao　
13-1 Astragalus mongholicus Bunge var. dahuricus (DC.) Podlech　 キバナオウギ
　　synonym Astragalus membranaceus (Fisch. ex Link) Bunge　
13-2 Astragalus mongholicus Bunge var. nakaianus (Y.N.Lee) J.S.Choi et B.H.Choi　 サイシュウオウギ
　　synonym　Astragalus nakaianus Y.N.Lee
14 Astragalus nankotaizanensis Sasaki　 ナンコオウギ 南口台黄耆
15 Astragalus nokoensis Sasaki　 キバナゲンゲ 台湾黄耆
16 Astragalus reflexistipulus Miq.　 モメンヅル 日本固有種
17 Astragalus sachalinensis Bunge　 シュミットソウ 北海道、サハリン
18 Astragalus satoi Kitag.　 コゴメオウギ 小米黄耆,
19 Astragalus scaberrimus Bunge　 ハイゲンゲ 糙叶黄耆
20 Astragalus schelichovii Turcz.　 カラフトモメンヅル 北海道、本州、サハリン、朝鮮に分布
21 Astragalus setsureianus Nakai　 セツレイオウギ　朝鮮固有種
22 Astragalus membranaceus Bunge タイツリオウギ 黄耆
　　synonym Astragalus shinanensis Ohwi　
　　synonym Astragalus membranaceus auct. non (Fisch. ex Link) Bunge
　　synonym Astragalus yezoensis Miyabe et Tatew.
　　synonym Astragalus membranaceus (Fisch. ex Link) Bunge var. obtusus Makino
23 Astragalus shiroumensis Makino　 シロウマオウギ
24 Astragalus sikokianus Nakai　 ナルトオウギ
25 Astragalus sinicus L.　 ゲンゲ 紫云英
25-1 Astragalus sinicus L. f. albiflorus S.Okamoto　 シロバナゲンゲ
26 Astragalus tataricus Franch.　 ダッタンモメンヅル 小果黄耆
27 Astragalus tenuis Turcz.　 イトバオウギ 细叶黄耆
　　synonym Astragalus melilotoides Pall. var. tenuis (Turcz.) Ledeb.
28 Astragalus tokachiensis T.Yamaz. et Kadota　 トカチオウギ
29 Astragalus uliginosus L.　 ヤチオウギ湿地黄耆
30 Astragalus yamamotoi Miyabe et Tatew.　 カリバオウギ
31 Astragalus koraiensis Y.N.Lee チョウセンキバナオウギ
32 Astragalus alpinus L. 中国名は高山黄耆( gao shan huang qi )
33 Phyllolobium complanatum Fisch.　ツルゲンゲ
　　synonym Astragalus complanatus Bunge

参考

1) Flora of China
　Astragalus